تفاوت سکته قلبی و ایست قلبی‌ چیست؟ + ارتباط این دو

حمله قلبی چیست؟

حمله قلبی (Heart Attack) که با نام پزشکی انفارکتوس میوکارد (Myocardial Infarction یا MI) نیز شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که جریان خون غنی از اکسیژن به بخشی از عضله قلب به طور ناگهانی قطع شود. این وضعیت معمولاً نتیجه انسداد در یکی از عروق کرونر است که وظیفه خون‌رسانی به خود قلب را بر عهده دارند.

انسداد اغلب در پی پارگی یک پلاک چربی در دیواره داخلی شریان کرونر رخ می‌دهد. این پارگی باعث تشکیل یک لخته خون در محل می‌شود که به‌سرعت مسیر جریان خون را مسدود می‌کند. اگر این انسداد به‌سرعت برطرف نشود، بخش‌هایی از عضله قلب که توسط آن رگ تغذیه می‌شوند، شروع به آسیب‌دیدن و در نهایت مردن می‌کنند.

ایست قلبی چیست؟

ایست قلبی ناگهانی (Sudden Cardiac Arrest یا SCA) یک وضعیت اضطراری پزشکی است که در آن قلب به طور ناگهانی و غیرمنتظره از تپش باز می‌ایستد. این اتفاق معمولاً به دلیل اختلال شدید در سیستم الکتریکی قلب رخ می‌دهد که منجر به ضربان قلب نامنظم و خطرناکی (آریتمی) می‌شود؛ به‌طوری‌که قلب دیگر نمی‌تواند خون را مانند قبل به مغز، ریه‌ها و سایر اندام‌های حیاتی پمپ کند.

هنگامی که قلب از تپش باز می‌ایستد، فرد بلافاصله هوشیاری خود را از دست می‌دهد و نبضی ندارد. این وضعیت بسیار فوری است؛ اگر فرد در عرض چند دقیقه کمک فوری دریافت نکند، می‌تواند منجر به آسیب مغزی دائمی یا مرگ شود.

تفاوت سکته قلبی و ایست قلبی چیست؟

با وجود اینکه هر دو وضعیت‌های اورژانسی و جدی برای قلب هستند، تفاوت‌های کلیدی در علت، علائم و واکنش موردنیاز آن‌ها وجود دارد.

• علت اصلی: سکته قلبی (حمله قلبی) یک مشکل گردش خون است که ناشی از انسداد جریان خون به عضله قلب رخ می‌دهد. در مقابل، ایست قلبی یک مشکل الکتریکی است که باعث می‌شود قلب به دلیل اختلال در سیستم الکتریکی خود، به طور ناگهانی از تپش باز ایستد.
• عملکرد قلب: در طول سکته قلبی، قلب معمولاً همچنان به تپش ادامه می‌دهد، اما توانایی آن برای پمپاژ خون کاهش می‌یابد. اما در ایست قلبی ، قلب به طور کامل از تپش باز می‌ایستد و پمپاژ خون متوقف می‌شود.
• وضعیت هوشیاری: فرد در طول سکته قلبی معمولاً هوشیار است، درحالی‌که در ایست قلبی فرد بلافاصله هوشیاری خود را از دست می‌دهد.
• وضعیت نبض: در سکته قلبی، نبض همچنان وجود دارد، اما در ایست قلبی نبض وجود ندارد.
• وضعیت تنفس: تنفس در سکته قلبی معمولاً طبیعی بوده؛ ولی ممکن است دشوار شود. در ایست قلبی تنفس غیرطبیعی شده یا به طور کامل متوقف می‌گردد.
• چگونگی اقدامات: هنگام سکته قلبی فرد دیگر، باید فوری با اورژانس تماس گرفت. برای ایست قلبی، نیاز به تماس فوری با اورژانس، شروع بلافاصله CPR (احیای قلبی ریوی) و استفاده از دستگاه دفیبریلاتور خارجی خودکار (AED) در صورت موجود بودن است.

علل و علائم سکته قلبی (حمله قلبی)

علل سکته قلبی:

• بیماری عروق کرونر (CAD) که شایع‌ترین علت زمینه‌ای است.
• پارگی پلاک چربی در دیواره داخلی شریان کرونر و تشکیل لخته خون که مسیر جریان خون را مسدود می‌کند.
• عوامل خطر مانند فشارخون بالا، دیابت، سبک زندگی کم‌تحرک و رژیم غذایی نامناسب که به تجمع پلاک‌ها کمک می‌کنند.

علائم سکته قلبی:

علائم شایع در مردان و زنان:

• درد یا فشار خردکننده در قفسه سینه
• تنگی نفس
• تعریق
• احساس سفتی در قفسه سینه
• دردی که به شانه‌ها، گردن، بازو (اغلب چپ) یا فک گسترش می‌یابد
• احساس سوزش سر دل یا سوءهاضمه که ممکن است با تهوع و استفراغ همراه باشد.
• سرگیجه ناگهانی یا ازدست‌دادن هوشیاری موقت.

علائمی که در زنان شایع‌تر است:

• سوءهاضمه یا درد شبیه گاز معده
• سرگیجه یا تهوع
• تنگی نفس
• ضعف یا خستگی بی‌دلیل
• ناراحتی یا درد بین دو کتف
• ناراحتی مکرر قفسه سینه
• احساس قریب‌الوقوع بودن فاجعه

علل و علائم ایست قلبی

علل ایست قلبی (مشکلات قلبی زمینه‌ای):

• اختلالات الکتریکی قلب، به‌ویژه آریتمی‌های خطرناکی مانند فیبریلاسیون بطنی (Ventricular fibrillation)
• بیماری عروق کرونر (CAD)
• بزرگ‌شدن قلب (Cardiomyopathy)
• نارسایی قلبی
• بیماری دریچه‌ای قلب
• نقایص مادرزادی قلب
• مشکلات الکتریکی مادرزادی قلب مانند سندرم QT طولانی یا سندرم بروگادا (Brugada syndrome)

علائم ایست قلبی:

• ازدست‌دادن ناگهانی و غیرمنتظره هوشیاری
• عدم پاسخگویی به محرک‌ها
• عدم وجود نبض
• عدم تنفس طبیعی یا نفس‌های غیرطبیعی و گهگاهی

علائم هشداردهنده (ممکن است در برخی موارد حدود یک ساعت قبل از حادثه تجربه شوند):

• سرگیجه
• تنگی نفس بی‌دلیل
• دردهای قفسه سینه
• لرزش یا ترمور (معمولاً در بازوها یا پاها)
• احساس تهوع یا استفراغ

دلایل غیرمرتبط با قلب که منجر به ایست قلبی می‌شود:

• ضربه ناگهانی و شدید به قفسه سینه
• واکنش‌های آلرژیک شدید یا تداخلات دارویی
• مشکلات تنفسی حاد مانند حمله آسم شدید یا خفگی
• برق‌گرفتگی
• لخته خون بسیار بزرگ در ریه (آمبولی ریه)
• خونریزی داخلی شدید، مانند خونریزی مغزی
• عفونت‌های شدید و گسترده (Sepsis)
• اختلالات الکترولیتی شدید در بدن (مانند سطوح غیرطبیعی پتاسیم یا سدیم)
• هیپوترمی (کاهش شدید دمای بدن)
• مصرف بیش از حد مواد سمی یا داروها (اوردوز)
• تروماهای شدید، مانند جراحات ناشی از تصادفات رانندگی یا جراحات نافذ

ارتباط بین سکته قلبی و ایست قلبی چیست؟

سکته قلبی و ایست قلبی، اگرچه دو وضعیت متمایز هستند، اما می‌توانند به طور مستقیم به هم مرتبط باشند. یک حمله قلبی، به ویژه اگر شدید باشد یا به سرعت درمان نشود، می‌تواند منجر به ایست قلبی ناگهانی شود. این اتفاق ممکن است در حین خود حمله قلبی یا حتی در دوران بهبودی از آن رخ دهد.

آسیب دیدن بخشی از عضله قلب در اثر حمله قلبی می‌تواند سیستم الکتریکی قلب را مختل کرده و منجر به آریتمی‌های خطرناک شود که در نهایت به توقف کامل تپش قلب می‌انجامد. در واقع، حمله قلبی یکی از شایع‌ترین علل ایست قلبی ناگهانی است.

در پاسخ به این سؤال که «کدام خطرناک‌تر است؟»، باید گفت که هر دو وضعیت اضطراری پزشکی جدی و تهدیدکننده زندگی هستند و نیاز به مراقبت فوری دارند. اما، ایست قلبی ناگهانی به دلیل توقف کامل عملکرد قلب و گردش خون، به طور فوری و مستقیم‌تر کشنده است.

در ایست قلبی، جریان خون به مغز و سایر اندام‌های حیاتی بلافاصله قطع می‌شود که می‌تواند در عرض چند دقیقه به آسیب مغزی دائمی یا مرگ منجر شود.

اقدامات سریع برای حمله قلبی و ایست قلبی

در هر دو وضعیت سکته قلبی و ایست قلبی، زمان یک عامل حیاتی است و اقدام سریع و صحیح می‌تواند تفاوت بین مرگ و زندگی باشد.

برای حمله قلبی چه باید کرد؟

• بلافاصله با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید: این مهم‌ترین و اولین قدم است. تماس با اورژانس تضمین می‌کند که کمک پزشکی حرفه‌ای در سریع‌ترین زمان ممکن به محل اعزام شود.
• منتظر آمبولانس بمانید و خودتان رانندگی نکنید: توصیه اکید این است که فرد مشکوک به حمله قلبی توسط آمبولانس به بیمارستان منتقل شود، نه اینکه خود رانندگی کند یا توسط شخص دیگری به بیمارستان برده شود. پرسنل آمبولانس می‌توانند مراقبت‌های پزشکی اولیه را در حین انتقال آغاز کنند، وضعیت بیمار را به طور مداوم کنترل نمایند و حتی بیمار را به بیمارستانی با امکانات تخصصی‌تر (بیمارستان‌هایی با کد ۲۴۷ فعال) منتقل کنند.
• آرام بمانید: سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید و هرگونه فعالیت بدنی را متوقف نمایید. نفس‌های عمیق و منظم می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.

برای ایست قلبی ناگهانی چه باید کرد؟

بلافاصله با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید: این اولین و حیاتی‌ترین قدم است.

• شروع فوری CPR (احیای قلبی ریوی): CPR باید بلافاصله پس از تماس با اورژانس آغاز شود و بدون وقفه تا رسیدن پرسنل اورژانس ادامه یابد. اگر دو نفر در صحنه حضور دارند، یک نفر باید CPR را شروع کند و دیگری هم‌زمان با اورژانس تماس بگیرد. اپراتورهای اورژانس اغلب می‌توانند دستورالعمل‌های CPR فقط با فشار قفسه سینه را از طریق تلفن ارائه دهند تا فرد حاضر در صحنه بتواند بلافاصله کمک را آغاز کند.
• استفاده از دفیبریلاتور خارجی خودکار (AED): اگر AED در دسترس است، به‌محض رسیدن آن را به کار بگیرید. این دستگاه می‌تواند با شوک الکتریکی، ریتم طبیعی قلب را بازگرداند و می‌تواند جان افراد را نجات دهد، به‌خصوص اگر ایست قلبی ناشی از نوع خاصی از ریتم نامنظم قلب باشد.
• برای کودکان و نوزادان: در مورد کودکان و نوزادان، پروتکل‌ها کمی متفاوت است. ابتدا باید راه هوایی را بررسی کرد. سپس با اورژانس تماس گرفته و CPR را شروع کنید. اگر کسی در نزدیکی است یا تلفن همراه در دسترس است، تقریباً همزمان با شروع CPR، درخواست کمک کنید. اگر نمی‌توانید درخواست کمک کنید، ابتدا CPR را شروع کنید، زیرا ایست تنفسی شایع‌ترین علت ایست قلبی در کودکان است. اگر کودک ناگهان از حال رفت، از AED استفاده کنید.

آیا سکته قلبی به ایست قلبی منجر می‌شود؟

بله سکته قلبی می‌تواند یکی از علل اصلی ایست قلبی ناگهانی باشد. این ارتباط به این دلیل است که وقتی بخشی از عضله قلب در اثر حمله قلبی آسیب می‌بیند، این آسیب می‌تواند باعث اختلال در سیگنال‌های الکتریکی طبیعی قلب شود.

این اختلالات منجر به آریتمی‌های خطرناکی مانند فیبریلاسیون بطنی می‌شوند که در نهایت به توقف کامل تپش قلب، یعنی ایست قلبی، می‌انجامد. ایست قلبی می‌تواند بلافاصله پس از حمله قلبی یا در دوران بهبودی از آن رخ دهد.

چه زمانی با پزشک تماس بگیرید؟

در صورت بروز هرگونه علائم شدید و ناگهانی که به حمله قلبی یا ایست قلبی مشکوک هستید، همیشه و بلافاصله با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.

علاوه بر این موارد اورژانسی، بسیار مهم است که به علائم بدن خود توجه کنید و در صورت تجربه هر یک از موارد زیر، حتی اگر خفیف به نظر برسند یا به‌سرعت برطرف شوند، فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• درد یا ناراحتی جدید یا غیرعادی در قفسه سینه
• تنگی نفس بی‌دلیل یا غیرمعمول
• سرگیجه یا ضعف ناگهانی و بی‌دلیل
• درد یا ناراحتی که به بازو، فک، گردن یا پشت گسترش می‌یابد.
• تهوع، سوءهاضمه یا تعریق غیرمعمول بدون علت مشخص
• هرگونه احساس «غیرعادی» در قلب، مانند تپش قلب، ضربان نامنظم، یا احساس لرزش در قفسه سینه

به خصوص در زنان، علائم حمله قلبی ممکن است متفاوت و کمتر واضح باشند، بنابراین باید به هرگونه احساس ناخوشایند، خستگی بی‌دلیل یا تغییر در سطح انرژی توجه ویژه‌ای داشت.

توصیه‌ای از تیم دارو دات کام به شما

ما می‌دانیم که مواجهه با مسائل مربوط به سلامت قلب می‌تواند نگران‌کننده باشد؛ اما با کسب اطلاعات درست و کاربردی می‌توان این نگرانی را تا حد زیادی کاهش داد. تفاوت اصلی بین سکته قلبی (مشکل گردش خون) و ایست قلبی (مشکل الکتریکی) را یاد بگیرید. این کار می‌تواند راهنمای شما برای اقدام فوری و مؤثر باشد.

همیشه به علائم بدن خود توجه کنید، حتی اگر خفیف یا غیرمعمول به نظر برسند. به‌خصوص در زنان، علائم ممکن است متفاوت باشند و نباید نادیده گرفته شوند. در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک به حمله قلبی یا ایست قلبی، فوراً و بدون اتلاف وقت با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید. هر ثانیه در این شرایط حیاتی است و می‌تواند تفاوت مرگ و زندگی را رقم بزند.

ما شما را تشویق می‌کنیم که مهارت‌های احیای قلبی ریوی (CPR) را بیاموزید. یادگیری CPR یک مهارت ساده اما فوق‌العاده قدرتمند است که می‌تواند شانس بقای یک عزیز یا حتی یک غریبه را در مواجهه با ایست قلبی ناگهانی به طرز چشمگیری افزایش دهد. سلامت قلب شما اولویت ماست. با آگاهی و آمادگی، می‌توانیم با هم برای جامعه‌ای سالم‌تر و ایمن‌تر گام برداریم.